سونامی

سونامی چیست؟

سونامی مجموعه ای از امواج بسیار بلند است که در اثر جابجایی بزرگ و ناگهانی اقیانوس/دریا ایجاد می شود. امواج سونامی معمولاً در نتیجه یک زلزله در زیر یا نزدیک بستر اقیانوس ایجاد می شود. نیروی ایجاد شده در اثر این جابجایی، امواجی را ایجاد می کند که در همه جهات دور از منبع خود به بیرون گسیل می شوند و گاهی اوقات از کل حوضه های اقیانوسی عبور می کنند. برخلاف امواج باد رانده (ناشی از اثر باد)، که تنها از طریق بالاترین لایه اقیانوس عبور می کنند، سونامی ها در کل ستون آب، از بستر اقیانوس به سطح اقیانوس حرکت می کنند.

چه عاملی باعث سونامی می شود؟

بیشتر سونامی‌ها در اثر زمین‌لرزه‌های ناشی از نزدیک شدن مرزهای صفحات تکتونیکی (لیتوسفر زمین، که شامل پوسته و گوشته بالایی است، از مجموعه ای از قطعات یا صفحات تکتونیکی تشکیل شده است که در طول زمان به آرامی حرکت می کنند) ایجاد می‌شوند. بر اساس اطلاعات پایگاه داده های تاریخی جهانی سونامی، از سال 1900، بیش از 80 درصد سونامی های احتمالی توسط زمین لرزه ایجاد شده است. با این حال، سونامی همچنین می تواند ناشی از رانش زمین، فعالیت های آتشفشانی، شرایط خاص آب و هوایی، و احتمالاً برخورد یا انفجار روی اقیانوس اجرام نزدیک به زمین (مانند سیارک ها، ستاره های دنباله دار) ایجاد شود.

حرکت سونامی

هنگامی که یک سونامی شکل می گیرد، سرعت حرکت آن به عمق اقیانوس بستگی دارد. در اعماق اقیانوس، یک سونامی می تواند به سرعت یک هواپیمای جت، بیش از 800 کیلومتر در ساعت حرکت کند و طول موج آن، فاصله از تاج تا قله، ممکن است صدها مایل باشد. دریانوردان در دریا معمولاً هنگام عبور چنین امواج سونامیی از زیر آنها متوجه بروز سونامی نمی شوند. در آب های عمیق، نوک موج به ندرت به بیش از سه پا بالاتر از موج اقیانوس می رسد. سامانه‌های ارزیابی و گزارش سونامی در اعماق اقیانوس، می‌توانند تغییرات جزئی در ارتفاع سطح دریا را شناسایی کرده و این اطلاعات را به مراکز هشدار سونامی منتقل کنند.

ایمنی در برابر سونامی

سونامی تنها زمانی خطرناک می شود که به خشکی نزدیک شود. با ورود یک سونامی به آب های کم عمق در نزدیکی خط ساحلی، سرعت آن به حدود 30 تا 50 کیلومتر در ساعت کاهش می یابد. طول موج کاهش می یابد، ارتفاع افزایش می یابد و جریان ها تشدید می شوند. هشدارهای سونامی به شکل های مختلفی ارائه می شود. هشدارهای رسمی توسط مراکز هشدار سونامی صادر شده است که از طریق رادیو و تلویزیون محلی، و شبکه های اجتماعی پخش می شوند. آنها همچنین ممکن است از طریق آژیرهای موجود در فضای باز، مقامات محلی، هشدارهای پیامکی و اعلان های تلفنی اعلام شوند. ممکن است زمانی برای انتظار هشدار رسمی وجود نداشته باشد، بنابراین مهم است که بتوانیم هشدارهای سونامی طبیعی را تشخیص دهیم. این هشدارهای طبیعی شامل مواردی نظیر زمین لرزه های شدید یا طولانی، غرش بلند (مانند غرش قطار یا هواپیما) که از اقیانوس می آید، و بالا آمدن یا پایین آمدن ناگهانی سطح دریا که به جزر و مد ربطی ندارد، می باشد. هشدارهای رسمی و هشدارهای طبیعی به یک اندازه مهم هستند. آماده باشید تا به هر گونه هشدار سونامی بلافاصله پاسخ دهید. با پیروی از علائم تخلیه ارسال شده به سرعت به یک مکان امن حرکت کنید. اگر مسیر تخلیه نمی بینید، به ارتفاعات یا تا آنجا که ممکن است از ساحل دور شوید.

هنگامی که این امواج به خشکی برخورد می کنند، بیشتر سونامی ها کمتر از 3 متر ارتفاع دارند، اما در موارد شدید، ارتفاع آب می توانند از 30 متر در نزدیکی منبع خود بیشتر شود. یک سونامی ممکن است مانند یک سیل سریع یا دیواری از آب متلاطم به خشکی بیاید، و یک سونامی بزرگ می تواند مناطق کم ارتفاع ساحلی را بیش از یک مایل (1600 متر) غرق در سیلاب کند.

هجوم آب از امواج، سیل و رودخانه ها فوق العاده قدرتمند است. فقط 15 سانتیمتر آب با حرکت سریع می تواند بزرگسالان را از پا در بیاورد و 30 سانتیمتر می تواند یک ماشین کوچک را با خود ببرد. سونامی ها به دلیل سرعت و حجمشان می توانند بسیار مخرب باشند. اولین موج سونامی ممکن است آخرین، بزرگترین یا مخرب ترین موج نباشد. از منطقه خطر سونامی دوری کنید تا زمانی که مقامات محلی به شما اطلاع دهند که ایمن است، زیرا ممکن است این خطر برای ساعت ها یا روزها ادامه داشته باشد.

اثرات سونامی بر انسان

سونامی های بزرگ تهدیدهای مهمی برای سلامت انسان، اموال، زیرساخت ها، منابع و اقتصاد هستند. اثرات آنها می تواند طولانی مدت باشد و بسیار فراتر از خط ساحلی احساس شود. سونامی ها معمولاً شدیدترین خسارات و تلفات را در نزدیکی منبع خود ایجاد می کنند، جایی که زمان کمی برای هشدار وجود دارد. اما سونامی های بزرگ می توانند به سواحل دوردست نیز برسند و خسارات گسترده ای ایجاد کنند. به عنوان مثال، سونامی اقیانوس هند در سال 2004، 17 کشور را در جنوب شرقی و جنوب آسیا و شرق و جنوب آفریقا تحت تأثیر قرار داد.

پیش بینی سونامی

دانشمندان نمی توانند زمان و مکان وقوع سونامی بعدی را پیش بینی کنند. اما مراکز هشدار سونامی می دانند که کدام زمین لرزه ها احتمال ایجاد سونامی را دارند و در صورت امکان می توانند پیام هایی را منتشر کنند. آنها شبکه‌های سیستم‌های رصد سطح دریا در اعماق اقیانوس و ساحلی را که برای تشخیص سونامی طراحی شده‌اند، نظارت می‌کنند و از اطلاعات این شبکه‌ها برای پیش‌بینی اثرات ساحلی و هدایت تصمیم‌های محلی در مورد تخلیه استفاده می‌کنند. قابلیت های هشدار سونامی از زمان سونامی اقیانوس هند در سال 2004 به طرز چشمگیری بهتر شده است.