تغییرات تراز آب درياها و اقیانوس ها
تراز آب حوضه هاي آبی عامل مهمي در روند فعاليتهاي طبيعي آنها به شمار مي آيد. حجم و سطح آب حوضه و شكل سواحل تابعي از تراز آب حوضه مي باشد. تراز آب حوضه هاي آبي در طول زمان و در گسترة آنها تغيير مي كند. تغيير بلند مدت تراز آب حوضه هاي اقيانوسی به آرامي صورت مي گيرد و عمدتاً به دليل تغيير اقليم و فرايندهاي زمين شناختی مي تواند حادث شود. نوسان تراز آب حوضه هاي آبي بسته در زمان كوتاهتر بروز مي يابد و علاوه بر عوامل ياد شده، عوامل انساني نيز به سرعت اثر خود را نشان مي دهند. تراز نسبي آب درياها (تراز سطح آب نسبت به نقطه اي ثابت روي خشكي) در گستره ی زمان- فضا- بسيار متغيير است. حركت عمودي زمينی كه ترازسنج بر روي آن نصب مي باشد و تغيير حجم آبي كه در آن ترازسنج شناور است عامل مستقيم در تغيير تراز آب مي باشند. حركت آب چه به دليل گرانش خورشيد و ماه (جزر و مد) و چه بر اثر نيروي باد، تغيير فشار هوا و يا ورودي رودخانه اي مي تواند تراز آب را در زمان كوتاه تغيير دهد. تغییرات بلندمدت تراز آب به دلیل فرآیندهای زمین شناختی و اقلیمی روی می دهد. عواملی که سبب تغییر ترازآب می شوند را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
عوامل مؤثر برحركت آب
حركت آب در دریا از نقطه اي به نقطة ديگر مي تواند به علت گرانش خورشيد و ماه (نوسان كشندي یا جزر و مدی) نيروي باد، موج، تغيير فشار هوا و ورود آب رودخانه اي به ويژه در طغيان بهاري رخ دهد. زمان و دامنه جزر و مد در دریا ها و اقیانوس ها مشخص است و در خلیج ها ممکن است تا 14 متر عمق آب در نزدیک ساحل افزایش یابد. بقیه عوامل موثر بر حرکت آب در دریاها و اقیانوس ها متاثر از عوامل جوی است. این عوامل می توانند سبب تغییر تراز آب از چند سانتیمتر تا چند متر شوند. مهمترین پدیده افزایش موقت تراز آب در هنگام وزش بادهای توفانی به سوی ساحل دیده می شوند که به خیزاب (Storm surge) معروف هستند و در برخی مناطق ساحلی ارتفاع خیزاب ممکن است تا ارتفاع حدود 10 متر برسد.
عوامل مؤثر بر تغيير حجم حوضه
تغيير حجم حوضه رسوبي مي تواند براثر حركات كوهزايي و يا براثر پر شدن حوضه از رسوبات رخ دهد. ميزان تغییر حجم حوضه های دریایی و اقیانوسی معمولا بسیار آرام و در زمان زمین شناسی روی می دهد.
عوامل مؤثر بر تغيير حجم آب
تغيير در دما و شوري آب دريا سبب تغيير حجم آن مي شود. با افزايش دماي آب، حجم آب نيز افزايش مي يابد. افزايش دما بويژه در سطح، سبب افزايش تبخير و به تبع آن افزايش شوري مي گردد، اما كاهش حجم ناشي از افزايش شوري در مقابل افزايش حجم حاصل از افزايش دما ناچيز است. در عين حال تغييرات شوري در طی زمان چه در ستبراي آب و چه در گستره ی آن در زمان طولانی به نحوی که بر تراز آب اثر بگذارد قابل توجه نيست. تغييرات دماي آب در فصول گرم و سرد و تغییر دما در زمان یخبندان و بین یخبندان اثر محسوس بر تراز آب دریاها و اقیانوس ها می گذارد. اکنون با گرمایش جهانی، با فرض یک درجه سلسیوس افزایش دما، تراز آب دریا ها و اقیانوس ها 80 سانتیمتر بالا می آید.
عوامل مؤثر بر بيلان آب
ورود آب به دریاها و اقیانوس ها و خروج آب از آن ها از طریق تبخیر مهمترین دلیل تغییر بلند مدت تراز آب است. گرمایش جهانی سبب ذوب شدن یخسارها در قاره ها(جنوبگان، گرینلند، یخسار های پیرامون اقیانوس شمالگان و یخسارهای کوهستانی) شده و سبب افزایش تراز آب می گردد. در زمان سرمایش جهانی (عصر یخبندان) بخشی از آبی که از تبخیر دریاها و اقیانوس ها به صورت بارش روی قاره ها باریده به این محیط ها بر نمی گردد بلکه به صورت یخ و برف بر روی قاره ها می ماند. از این رو هر ساله مقداری آب از دریاها و اقیانوس ها کم می شود که سبب کاهش تراز آب می گردد. در اوج آخرین یخبندان در حدود 20،000 سال پیش کوهی از یخ به ارتفاع حدود 3 کیلومتر در شمال اوراسیا و آمریکای شمالی تشکیل شد که سبب کاهش تراز آب دریاها و اقیانوس ها به مقدار 120 متر شد. بنابر این در این زمان خلیج فارس و فلاتقاره دریای عمان از آب خارج شد. آن چه که اکنون به عوان خلیج فارس می بینیم از حدود 8000 سال پیش شکل گرفت.
نوسانات عمده تراز آب دریاهای جهان در طی کواترنری از 800 هزار سال پیش تا کنون. نوار زردرنگ محدوده تغییرات تراز آب را بر اساس مطالعات مختلف نشان می دهد و خط ممتد بر اساس مقدار متوسط این تغییرات و معتبرترین گزارش ها ترسیم شده است (Murray-Wallace and Woodroffe, 2014).