گشت اقیانوس شناسی کاوشگر خلیج فارس (محدوده آب های خلیج فارس و دریای عمان، تابستان 1397) PGE1803

مقدمه

سومین گشت اقیانوس شناسی شناور کاوشگر خلیج فارس در راستای برنامه پایش اقیانوس شناسی خلیج فارس و دریای عمان، در محدوده EEZ ایران به مدت 12 روز از 27 شهریور تا 11 مهر سال 1397 انجام شد. در این گشت تحقیقاتی 15 نفر از محققین پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی حضور داشتند. 
 

در گشت اقیانوس شناسی PGE1803 در مجموع از 27 ایستگاه، اندازه­گیری و نمونه­ برداری انجام شد. این گشت به دلیل نمونه­ برداری از ایستگاه­های واقع در آب­ه ای عمیق دریای عمان، از اهمیت ویژه ­ای برخوردار است. بیشترین عمق های نمونه ­برداری شده در خلیج فارس در حدود 180 متر مربوط به ایستگاه T6S3 در جنوب جزایر تنب و در دریای عمان، ایستگاه T9S5 (دور از ساحل بندر جاسک) با عمق حدود 1100 متر بود. 
 

مطالعات تعیین شده:
· مطالعات فیزیک دریا
· مطالعات شیمی دریا
· مطالعات زمین­شناسی دریا
· مطالعات زیست­شناسی دریا
· مطالعات هواشناسی دریا
· مطالعات اقیانوس­شناسی ماهواره­ای
· مطالعات مهندسی دریا
نمونه­ برداری­ها و اندازه­ گیری­ های انجام شده در این گشت، با تجهیزات اقیانوس شناسی مستقر بر روی شناور کاوشگر خلیج فارس انجام شد.
 

اندازه گیری و نمونه برداری ها:
· اندازه گیری های روی شناور:
o اندازه گیری خواص فیزیکی و شیمیایی آب توسط دستگاه CTD 
o اندازه گیری سرعت و جهت جریان آب توسط دستگاه RCM9
o ثبت نیم رخ های زیر بستر توسط دستگاه SBP
o اندازه گیری خواص فیزیکی و شیمیایی آب درون بطری های نیسکین با دستگاه مولتی متر Hack
o اندازه گیری شفافیت آب توسط دیسک سشی
o اندازه­ گیری دمای سطحی آب (SST) با دستگاه دماسنج لیزری
o ثبت داده های هواشناسی توسط دستگاه اتوماتیک هواشناسی شناور کاوشگر خلیج فارس.
o ثبت داده­ های ناوبری شناور، شامل: GPS، اکوساندر، Gyro که توسط تجهیزات ناوبری، بر روی سرور شناور ذخیره می ­شوند.
· نمونه های برداشت شده:
o نمونه ­های آب (برای سنجش ذرات معلق، مواد مغذی محلول، نیتروژن و فسفر کل، کلروفیل آ، قلیاییت کل، pH در مقیاس هیدوروژن کل، دما، شوری، اکسیژن محلول، pH در مقیاس NBS، فیتوپلانکتون، لارو ناپلئوس)
o ریزپلاستیک های شناور در سطح
o نمونه­ های رسوب (برای سنجش آلودگی ها، بنتوز، بازسازی شرایط محیطی دیرینه و ...)
o نمونه­ های زئوپلانکتون

اندازه­ گیری­ های CTD
در تمامی 27 ایستگاه، پارامترهای فیزیکی و شیمی آب از سطح تا لایه نزدیک بستر، توسط دستگاه CTD با فاصله زمانی یک ثانیه اندازه گیری شد. با قرار دادن دستگاه CTD در درون فریم دستگاه روزت، اندازه ­گیری پارامترهای CTD با برداشت نمونه آب همزمان انجام شد. داده­ های ثبت شده توسط CTD، پس از اتمام اندازه ­گیری یک کامپیوتر منتقل شده و مورد بازبینی اولیه قرار می­ گرفت. در ایستگاه T9S5 در دریای عمان تا عمق 1088.4 متر اندازه­ گیری CTD انجام شد. در این ایستگاه در لایه 200 تا 400 متری، به خوبی آب خروجی خلیج فارس به دریای عمان مشاهده می­ شود.
اندازه­ گیری شفافیت آب 
با توجه به زمان رسیدن شناور به ایستگاه در ساعات متفاوت شبانه روز، فقط از 11 ایستگاه در ساعات مناسب اندازه ­گیری انجام گردید (نقشه شکل زیر).

اندازه ­گیری­ های جریان
پروفیل سرعت و جهت جریان در اعماق مختلف (هر 5 متر) در 13 ایستگاه، با استفاده از دستگاه جریان¬سنج نقطه¬ای RCM9 (ساخت شرکت AANDERAA، نروژ) انجام شد.

نمونه­ برداری آب
برای نمونه ­برداری آب از دستگاه نمونه ­بردار چندتایی آب (روزت) که مجهز به 12 بطری نیسکین با ظرفیت­های 1.7 و 3.5 لیتری است، استفاده شد. هم­چنین برای لایه سطحی (یک متر زیر سطح) از یک عدد بطری نیسکین 10 لیتری نیز استفاده گردید. نمونه­ برداری آب در هر ایستگاه با تنظیم دستگاه روزت برای عمق ­های مختلف انجام شد. 

 

نمونه­ برداری زئوپلانکتون
برای نمونه برداری زئوپلانکتون از تور کلوزینگ با مش 300 میکرون استفاده شد. نمونه ­برداری در 27 ایستگاه با 2 تکرار در لایه های مختلف و به صورت عمودی انجام شد. 
 

نمونه­ برداری ریزپلاستیک های شناور در سطح
برای نمونه­برداری ریزپلاستک­های سطح آب، از تور نوستون با مش 300 میکرون استفاده شد. نمونه­برداری در 17 ایستگاه انجام شد. 

نمونه ­برداری­ های رسوب
در گشت PGE1803، برای نمونه ­برداری رسوب از لایه سطحی بستر، مغزه رسوب استوانه ای بلند (تا 2 متر) و جعبه حاوی رسوب دست نخورده (به عمق حدود 40 سانتی متر) به ترتیب از دستگاه ­های Grab، Gravity Corer و Box Corer استفاده شد.