یادداشت رئیس پژوهشگاه به مناسبت روز جهانی اقیانوس
اقیانوس موهبتی الهی است که آغاز و تداوم حیات نباتی و جانوری و استمرار تعادل نظام مند چرخه حیات مرهون آن است. مناظر زیبا و چشم نواز، منابع سرشار زنده و غیر زنده، تنظیم اقلیم زمین، حمل و نقل روان و ارزان و تأمین امنیت و دفاع از سرزمین، تنها بخشی از منافع و مزایای اقیانوس برای ساکنان این کره خاکی است.
8 ژوئن (19 خرداد 1403) که روز جهانی اقیانوس نامگذاری شده است به عنوان یک روز نمادین جهت افزایش آگاهی و معرفی اقدامات و سیاست های کلی آمایش سرزمین مبنی بر توسعه و پیشرفت مناطق و صنایع دریایی است.
توجه دقیق، عالمانه و آگاهانه به ناهنجاری هایی مانند ورود آلاینده های نفتی، پلاستیک ها، فاضلاب های صنعتی و شهری به دریا، صید بی رویه، توسعه صنعتی ناپایدار و تخریب زیستگاه های حساس دریایی، گرمایش بی سابقه، تغییرات شدید تراز آب دریای خزر، توسعه لایه کم اکسیژن در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر، اسیدی تر شدن دریاها، کاهش تنوع زیستی، ورود گونه های مهاجم از طریق آب توازن کشتی ها، و موضوعاتی شبیه آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همچنین شناخت منابع و منافع دریایی و بهره برداری پایدار از آنها مانند تامین آب شیرین مورد نیاز شهرهای ساحلی، شناسایی منابع انرژی دریایی اعم از منابع تجدیدپذیر و غیر تجدیدپذیر، صید و صیادی در آب های دور و نزدیک، آبزی پروری ساحلی- دریایی، گردشگری دریایی، حمل و نقل و صنایع دریایی- اقیانوسی وجه دیگری است که اهمیت روز افزون دریا و اقیانوس را به عنوان کلید جهش اقتصادی کشور مورد تاکید قرار می دهد.
دانش بشر حکایت از وضعیت نگران‌کننده اقیانوس و دریاها دارد. با این حال، تلاش های انجام شده برای نجات اقیانوس و زمین همچنان کافی نیست. با توجه به شعار روز جهانی اقیانوس‌ها ودریاها در سال 2024 میلادی که از طرف سازمان ملل اعلام شده است، برای تحریک انگیزه‌ای گسترده برای نجات اقیانوس، نیاز به "بیدار کردن عمق‌های جدید" است. این شعار افراد و جوامع را به بررسی عمیق‌تر درک اهمیت اقیانوس، اکوسیستم‌های آن و ارتباط آن با جنبه‌های مختلف زندگی‌مان تشویق می‌کند و به لزوم بیدار شدن احساس عمیق‌تری از مسئولیت، آگاهی و ارزش قدردانی از اقیانوس و حفظ آن اشاره می کند.
توجه به این نکته بسیار حایز اهمیت است که پایه شناخت موضوعات مطروح، توجه به رشته های علوم و مهندسی اقیانوسی- جوی و توسعه و تامین فناوری های مورد نیاز برای پایش و مشاهدات اقیانوسی- جوی است که همت همگانی را برای حمایت از مراکز علمی معتبر کشور در این عرصه طلب می کند تا با ایجاد دانش و شناخت دقیق تر، زمینه را برای بهره گیری هر چه بیشتر از قابلیت های موجود بخش دریایی و خلق ظرفیت های جدید و نیز حفاظت عالمانه از این منابع بی نظیر در سطح ملی و منطقه ای فراهم نماید.
مرتضی توکلی
رئیس پژوهشگاه