مطالعات  دیرینه اقلیم، دیرینه محیط و مدل‌سازی

مطالعات دیرینه اقلیم، دیرینه محیط و مدل‌سازی ایران با سه پهنه آبی مهم هم‌مرز است: خلیج فارس، دریای عمان، و دریای کاسپین. این پهنه‌های آبی نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری اقلیم ایران دارند. در مقیاسی وسیع‌تر، سامانه‌های جوی عمده‌ای که بر ایران تأثیر می‌گذارند شامل پرفشار سیبری، مونسون اقیانوس هند، و بادهای غرب وزان  ( Westerlies) اقیانوس اطلس هستند. بر هم کنش این سامانه‌ها بر فراز ایران، به همراه زمین‌شناسی پیچیده و وجود رشته کوههای بلندی که بیابان‌های وسیع مرکزی را احاطه نموده است، تنوع اقلیمی گسترده‌ای را در ایران موجب شده است. بسیاری از پدیده های اقلیمی پدیده هایی بلندمدت هستند که دوره های بازگشت آنها ورای دوره اندازه گیری دستگاهی (150سال گذشته) است. از همین رو، درک اثر این پدیده های بلندمدت برای پیش بینی های اقلیمی بلند مدت ضروریست. بعلاوه، برای درک اثر انسان بر اقلیم نیز لازم است شرایط طبیعی تغییرات اقلیمی نخست بازسازی شود. به همین دلیل، بازسازی دیرینه اقلیم برای تفکیک اثر فعالیتهای انسانی بر اقلیم با روندهای طبیعی بسیار اهمیت دارد. در این میان، موقعیت ایران در میان سامانه های اقلیمی گوناگون از یک سو و تاریخ بلند حضور و فعالیت تمدنی بشر در آن یکی از جذابترین محیطها برای درک تغییرات اقلیمی و اثر آن بر بشر است. 

موقعیت زمین ساخت ایران و نتیجه آن یعنی پستی و بلندیهای آن شرایطی را فراهم آورده که حوضه‌های داخلی، از جمله دریاچه‌ها، تالاب‌ها، باتلاق‌ها، پِلایاها، و حوضه‌های بین‌کوهستانی، به‌طور وسیعی شکل بگیرد. این حوضه‌ها همچون بایگانی ارزشمندی از فعالیت گذشته سامانه‌های اقلیمی مذکور، تاریخ تغییرات اقلیمی و تحولات آن‌ها را در فلات ایران ثبت کرده‌اند. 

برای بررسی این تغییرات، برنامه پژوهشی جامعی از زمان تأسیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ایران آغاز شد. هدف اصلی این برنامه آشکارسازی رویدادهای اقلیمی گذشته از اواخر پلیستوسن تا پایان هولوسن (امروزه) است. در این پژوهش ها از مغزه‌های رسوبی دریایی، دریاچه‌ای، تالابی، و پلایایی، رسوبات غاری (استالاگمیت)، شواهد باستان‌شناسی و اسناد تاریخی برای ساخت مجموعه ای از داده های دیرینه اقلیم ایران استفاده می‌شود. تمرکز اصلی جغرافیایی ما شامل خشکی ایران، دریای عمان، خلیج فارس، و دریای کاسپین است، ولی برای درک تحولات اقلیمی در ایران لازم است در گستره ای وسیعتر به آنچه در سیبری و آسیای میانه، غرب آسیا و شرق مدیترانه، و شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا گذشته نیز توجه داشته باشیم. 

در چارچوب این برنامه، ما با دانشگاه‌ها و مؤسسات ملی و بین‌المللی بسیاری همکاری داشته ایم تا بتوان درک خود را درباره دینامیک دیرینه‌ اقلیم ایران با همکاری شبکه ای از دانشمندان گسترش داد. 

Related Publications

 Gerivani, H., Abdolmajid Naderi Beni, A., Suzanne A.G. Leroy, S., Lahijani, H., 2024. Environmental history of the South Caspian Sea basin and its relation to the Siberian High dynamics since 14,000 years ago, Marine Geology, 107356, https://doi.org/10.1016/j.margeo.2024.107356.

  Naderi Beni, A., Guillaume Leduc, Morteza Djamali, Arash Sharifi, Nick Marriner, Kazuyo Tachikawa, Frauke Rostek, Rik Tjallingii, Hamid Lahijani, Mahboubeh Molavi Arabshahi, Marta Garcia, Laetitia Licari, Martin Tetard, Marie-Charlotte Bellinghery, Edouard Bard, 2024. Postglacial flooding and Holocene climate shifts in the Persian Gulf, Journal of Quaternary Science

  Hamzeh, M. A., Naderi Beni, A., Lahijani, H., Mehdinia, A., Aghadadashi, V., Koochaknejad, E., 2024. Reconstruction of the sedimentary environment of Nayband Bay during the last 1600 years; implications for relative sea level and climate change in Northern Persian Gulf, Marine Micropaleontology, Volume 186,102321

  Sharifi, Arash; Djamali, Morteza; Peterson, Larry C; Swart, Peter K; Ávila, María Guadalupe Pulido; Esfahaninejad, Mojgan; de Beaulieu, Jacques-Louis; Lahijani, Hamid AK; Pourmand, Ali, 2023. The rise and demise of Iran’s Urmia Lake during the Holocene and the Anthropocene: “what’s past is prologue”. Reg Environ Change 23, 121. https://doi.org/10.1007/s10113-023-02119-x

  Reza Safaierad, Roger Matthews, Lydie Dupont, Bernd Zolitschka, Elena Marinova, Morteza Djamali, Christoph Vogt, Ghasem Azizi, Hamid A.K. Lahijani, Wendy Matthews, 2023. Vegetation and climate dynamics at the dawn of human settlement: multi-proxy paleoenvironmental evidence from the Hashilan Wetland, western Iran, Journal of Quaternary Science, https://doi.org/10.1002/jqs.3557

  Kaveh-Firouz, A., Mohammadi, A., Görüm, T., Lahijani, H., Akbas, A., Mirabi A., 2022. Main drivers of drainage pattern development in onshore Makran Accretionary Wedge, SE Iran. Int J Earth Sci (Geol Rundsch) 112, 539–559 (2023). https://doi.org/10.1007/s00531-022-02270-6

  Hamzeh, M. A., Lahijani, H. A. K., 2022, Soil and Vegetative Carbon Sequestration in Khuran Estuary Mangroves, Strait of Hormoz, During the Last 18 Centuries, Estuaries and Coasts, 45, 1583–1595

 Leroy S.A.G., Reimer P.J., Lahijani H., Naderi Beni A., Sauer E., Chalié F., Arpe K., Demory F., Mertens K., Belkacem D., Kakroodi A.A., Omrani Rekavandi 

  Nokandeh J. , Amini A., 2022, Caspian Sea levels over the last 2200 years, with 2 new data from the S-E corner, Geomorphology

  Pourkerman, M., N Marriner, C Morhange, M Djamali, G Spada, S Amjadi, Matteo Vacchi, Hamid Lahijani, Mohammad Esmaeili Jelodar, Hossein Tofighian, Abdolmajid Naderi Beni, 2021, Geoarchaeology as a tool to understand ancient navigation in the northern Persian Gulf and the harbour history of Siraf, Journal of Archaeological Science: Reports 33, 102539 

 Pourkerman, M., N Marriner, C Morhange, M Djamali, H Lahijani, S Amjadi , Matteo Vacchi, M. E. Jelodar, G. Spada, H. Tofighian, A. N Beni2021, Late Holocene relative sea‐level fluctuations and crustal mobility at Bataneh (Najirum) archaeological site, Persian Gulf, Iran, Geoarchaeology

  Lahijani, H., Naderi Beni, A., Tudryn, A., Hosseindoost, M., Habibi, P., Pourkerman, M. 2020, Unraveling extreme events from deep water cores of the south Caspian Sea, Quaternary International  Naderi Beni, A., H Lahijani, H Tofighian, F Guibal, K Kabiri, T Gambin, M Djamali , 2020, Geoarchaeology of the 18th century Qoroq shipwreck, Caspian Sea, Iran: A tale of sailing in a dynamic environment, Journal of Archaeological Science: Reports 34, 102582

  Djamali, Morteza; Rashidian, Elnaz; Askari‐Chaverdi, Alireza; Aubert, Cyril; Brisset, Elodie; Demory, François; Faucherre, Nicolas; Gandouin, Emmanuel; Lahijani, Hamid; Marriner, Nick; Naderi‐Beni, Abdolmajid; Parnell, Andrew, 2021. Early Sasanian landscape modification: New geoarchaeological evidence from the Ardashir Pond in southwest Iran (Palace of Ardashir, third century CE), Geoarchaeology36(6) 925-942

  Lahijani, H., Abbasian, H., Naderi-Beni, A., Leroy, S. A., Habibi, P., Haghani, S., Hosseindost, M., Shahkarami, S., Yeganeh, S., Zandinasab, Z.., Tavakoli, V. (2018). Sediment distribution pattern of South Caspian Sea: possible hydroclimatic implications. Canadian Journal of Earth Sciences, 56(6): 637-653

  Lahijani, H., Amjadi, S., Pourkerman, M., Naderi-Beni, A., Hosseindost, M., & Habibi, P. (2018). Makran continental margin sedimentation during Late Holocene. Canadian Journal of Earth Sciences, 56(6): 629-636

 Aubert, C., Djamali, M., Jones, M., Lahijani, H., Marriner, N., Naderi-Beni, N., Sharifi, A., Ponel, P., Gandouin, E. 2018, A major hydrobiological change in Dasht-e Arjan Wetland (southwestern Iran) during the late glacial–early Holocene transition revealed by subfossil chironomids, Canadian Journal of Earth Sciences, (56-8) 848-856

  Lahijani H., Naderi Beni, A., Tavakoli, V., 2018, Heavy metals in coastal sediments of South Caspian Sea: natural or anthropogenic source? Caspian J. Environ. Sci. 16(1), 45-61

  Modarres,M. H., Lahijani, H., Keshavarz, N., Lahaye, Y., Rehfeld, K., Manttari, I., Naderi-Beni, A., Ojala, A., Moradpour, V. 2018, Late Tortonian–Piacenzian multi-proxy record of Asian southwest monsoon intensification: evidence from Coastal Makran, southeast Iran, Canadian Journal of Earth Sciences 56 (4), 347-362

  Pourkerman, M., Marriner, N., Morhange, C., Djamali, M., Amjadi, S., Lahijani, H. Beni, A.N., Vacchi, M., Tofighian, H. , Shah-Hoesseini, M. (2018). Tracking shoreline erosion of “at risk” coastal archaeology: the example of ancient Siraf (Iran, Persian Gulf). Applied Geography, 101, 45-55

  Shah-Hosseini, M., Ghanavati, E., Morhange, C., Beni, A. N., Lahijani, H. A., & Hamzeh, M. A. (2018). The evolution of Chabahar beach ridge system in SE Iran in response to Holocene relative sea level changes. Geomorphology, 318, 139-147

  Shah-Hosseini, M., Ghanavati, E., Morhange, C., Naderi Beni, A., Lahijani, H. A., & Hamzeh, M. A. (2018). The evolution of Chabahar beach ridge system in SE Iran in response to Holocene relative sea level changes. Geomorphology, 318, 139-147 

 Sharifi, A., Murphy, L.N., Pourmand, A., Clement, A.C., Canuel, E.A., Beni, A.N., Lahijani, H., Delanghe, D. and Ahmady-Birgani, H.( 2018). Early-Holocene greening of the Afro-Asian dust belt changed sources of mineral dust in West Asia. Earth and Planetary Science Letters, 481, pp.30-40

  Mehterian, S., Pourmand, A., Sharifi, A., Lahijani, H. A., Naderi, M., & Swart, P. K. (2017). Speleothem records of glacial/interglacial climate from Iran forewarn of future Water Availability in the interior of the Middle East. Quaternary Science Reviews, 164, 187-198

  Hamzeh, M. A., Mahmudy Gharaie, M. H., Lahijani, H., Djamali, M., Moussavi Harami, R., Naderi Beni, A., 2016, Holocene hydrological changes in SE Iran, a key region between Indian 1Summer Monsoon and Mediterranean winter precipitation zones, as revealed from a lacustrine sequence from Lake Hamoun, Qut. Int. 408, 25-39. Hamzeh, M. A., Mahmudy Gharaie, M. H., Lahijani, H., Moussavi Harami, R., Djamali, M., Naderi Beni, A., 2016, Paleolimnology of Lake Hamoun (E Iran): implication for past climate changes and possible impacts on human settlements, PALAIOS, vol. 31, 1-14.

  Lahijani, H.., Leroy, S. A. G., Beni, A. N., Kazanci, N., & Gürbüz, A. (2016). QuickLakeH: Rapidly changing large lakes and human response. Quaternary International, (408), 1-15

  Miller, Ch S., Leroy, S. G. A., Collins, P. E. F. and Lahijani, H. (2016), Late Holocene vegetation and ocean variability in the Gulf of Oman, Quaternary Science Review, Volume 143, Pages 120-132

  Shumilovskikh, L. S., Hopper, K., Djamali,M., Ponel, P., Demory,F., Rostek, F., Tachikawa, K., Bittmann, F., Golyeva, A., Guibal, F., Talon, B., Wang, L., Nezamabadi, M., Bard,E., Lahijani, H., Nokandeh, J., Omrani Rekavandi, H., Jacques-Louis de Beaulieu, Sauer, E. and Andrieu-PonelL, V., (2016), Landscape evolution andagro-sylvo-pastoral activities on the Gorgan Plain (NE Iran) in the last 6000 years, The Holocene

  Talebi, T., Ramezani, E., Djamali, M., Lahijani, H., Naqinezhad, A., Alizadeh, K., Andrieu-Ponel, V., (2016), The Late-Holocene climate change, vegetation dynamics, lake-level changes and anthropogenic impacts in the Lake Urmia region, NW Iran, Qut. Int. 408, 40-51

  Djamali, M., Jones, M., D., Migliore, J., Balatti, S., Fader, M., Contreras, D., Gondet, S., Hosseini, Z., Lahijani, H., Naderi, A., Shumilovskikh, L. S., Tengberg, M., Weeks, L., 2015, Olive cultivation in the heart of the Persian Achaemenid Empire:new insights into agricultural practices and environmental changes reflected in a late Holocene pollen record from LakeParishan, SW Iran, Veget Hist Archaeobot.

  Haghani, S., Leroy, S. A. G., Khdir, S., Kabiri, K., Naderi Beni, A., Lahijani, H. A. K., 2015, An early Little Ice Age brackish water invasion along the south coast of the Caspian Sea (sediment of Langarud wetland) and its wider impacts on environment and people, The Holocene

  Kakroodi, A. A., Leroy, S. A. G., Kroonenberg, S.B., Lahijani, H., Alimohammadian, H., Boomer,I., Goorab, A., 2015, Late Pleistocene and Holocene sea-level change and coastal palaeoenvironment evolution along the Iranian Caspian shore, Marine Geology, vol. 361, p 111-125. Sharifi , A., Pourmand, A., Canuel, E. A., Ferer-Tyler, E., Peterson, L. C., Aichner , B., Feakins , S. J., Daryaee , T., Djamali , M., Naderi Beni , A.,.Lahijani, H., Swart, P. K., 2015, Abrupt climate variability since the last deglaciation based on a high-resolution, multi-proxy peat record from NW Iran: The hand that rocked the Cradle of Civilization? Quaternary Science Reviews 123, 215-230

  Arpe. K., Leroy, S. A. G., Wetterhall, F. Khan, V., Hagemann, S., Lahijani, H., 2014, Prediction of the Caspian Sea level using ECMWF seasonal forecasts and reanalysis, Springer, 117:41–60

  Naderi Beni ,A.M., Lahijani, H., Marriner, N., Pourkerman, M., Jokar, R., Hosseindoust, M., Djamali, M., Andrieu-Ponel, V., Kamkar, A., 2014, Caspian Sea-level changes at the end of Little Ice Age and its impacts on the avulsion of the Gorgan River: a multidisciplinary case study from the southeastern flank of the Caspian Sea, me'diterran'ee., no 122, 133-143

 Naderi beni, A., Lahijani, H., Pourkerman, M.,Jokar, R., Djamali, M., Marriner, N., Andrieu-Ponel, V., Mousavi Harami, R., 2014, Late Holocene Caspian Sea Level Changes and itsImpacts on Low Lying Coastal Evolution: aMultidisciplinary Case Study from South Southeastern Flank of the Caspian Sea, Journal of the Persian Gulf (Marine Science), Vol. 5, No. 16, 27-48.

  Leroy .S, Lahijani .H, Reyss .J.-L., Chalié. F, Haghani. S, Shah- hosseini .M, Shahkarami .S, Tudryn .A, Arpe .K, Habibi .P, asrollahzadeh .H.S, Makhlough. A, 2013., A two-step expansion of the dinocyst Lingulodinium machaerophorum in the Caspian Sea: the role of changing environment., Elsevier., Quaternary Science Vol:77 31- 45

  Leroy,S., Kakroodi, A., Kroonenberg, S., Lahijani, H., Alimohammadian,H., Nigarov, A., 2013, Holocene vegetation history and sea level changes in the SE corner of the Caspian Sea: relevance to SW Asia climate, Quaternary Science Reviews,Vol.70,2847

  Miller,C., Leroy, S., Izon,G., Lahijani,H., Marret,F., Cundy, A., Teasdale, P., 2013, Palynology: A tool to identify abrupt events? An example from Chabahar Bay, southern Iran, Marine Geology vol. 337, pp. 195-201

  Naderi Beni .A, Lahijani .H, Mousavi Harami.R, Arpe .K, Leroy .S, Marriner .N, Berberian .M, Andrieu-Ponel .V, Djamali. M, Mahboubi. A, and Reimer .P. J., 2013., Caspian sea-level changes during the last millennium: historical and geological evidence from the south Caspian Sea., Climate of the Past., Vol: 9(1645-1665). Naderi Beni, A., Lahijani, H., Moussavi Harami, R., Leroy, S.A.G., Shah-hosseini,M., Kabiri, K., Tavakoli, V., 2013, Development of spit-lagoon complexes in response to Little Ice Age rapid sea-level changes in the central Guilan coast, South Caspian Sea, Iran, Geomorphology, 187,pp 11-26

  Ponel, P., Andrieu-Ponel, V., Djamali, M., Lahijani, H, Leydet, M., Mashkour, M., 2013, Fossil beetles as possible evidence for transhumance during the middle and late Holocene in the high mountains of Talysch (Talesh) in NW Iran? Journal of Environmental Archaeology, VOL. 18, NO. 3 201-210

  Kakroodi, A. A., Kroonenberg, S.B., Hoogendoorn R.M., Mohammd Khani, H., Yamani M.,Ghassemi M.R., Lahijani, H., 2012, Rapid Holocene sea-level changes along the Iranian Caspian coast, Quaternary International

  Lahijani, H., Tavakoli, V: 2011, Identifying Provenance of south Caspian Coastal Sediments Using mineral distribution pattern, Quaternary International Vol., 261, 128-137

  Leroy, S., Lahijani, H., Djamali, M., Naginezhad, A., Moghadam, M., Arpe, K., Shah – hosseini, M., Hosseindoust, M., Miller, Ch.,Tavakoli, V., Habibi, P., Naderi, M; 2011, Late Little Ice Age palaeoenvironmental records from the Anzali and Amirkola Lagoons (South Caspian Sea): Vegetation and Sea level changes, Palaeogeography, Palaeovlimatology, Palaeoecology, vol. 302, pp. 415-434

  Shah-hosseini, M., Morhange, C., Naderi Beni, A., Marriner, N., Lahijani, H., Hamzeh, M., Sabatier, F., 2011, Coastal boulders as evidence for high-energy waves on the Iranian coast of Makran, Marine Geology, 290, 17-28

  Djamali, M., Miller, N. F., Ramezani, E.M., Ponel1, V. A., Thomas Delille1, Beaulieu, J. L., Berberian, M., Guibal, F., Lahijani, H., Lak, R., Ponel, P., 2010, Notes on Arboricultural and Agricultural Practices in Ancient Iran Based on New Pollen Evidence, Paleoient, vol, 36.2, pp. 175-188

  Morteza Djamali, Philippe Ponel, Thomas Delille, Alain Thiéry, Alireza Asem, Valérie Andrieu, Ponel, Jacques-Louis de Beaulieu, Hamid Lahijani, Majid Shah-Hosseini, Abdolhossein Amini, Lora Stevens, 2010, A 200,000-year record of the brine shrimp Artemia (Crustacea: Anostraca) remains in Lake Urmia, NW Iran, Int. J. Aqu. Sci; 1(1):14-18

  Lahijani, H., H. Rahimpour – Bonab, v., Tavakoli, M. Hosseindoost, 2009, Evidence for late Holocene highstands in Central Guilan- East Mazanderan, South Caspian coast, Iran., Quaternary International, 197, 55-71

  Djamali, M., de Beaulieu, J., Andrieu-Ponel, V., Berberian, M., Miller, F., Gandouin, E., Lahijani, H., Shah-Hosseini, M., Ponel, P., Salimian, M., Guiter, F., 2009, late Holocene pollen record from Lake Almalou in NW Iran: Evidence for changing land-use in relation to some historical events during the last 3700 years, Journal of Archaeological Sciences, 36, 1364-1375

  Djamali, M., de Beaulieu, J. L., Shah-hosseini, M., Andrieu-Ponel, V., Ponel, P., Amini, A., Akhani, A., Leroy, L., Stevens, L., Lahijani, H., Brewer., S. 2008, A Late Pleistocene Long Pollen Record from Lake Urmia, NW Iran, Quaternary Research, (69),413-420

  Lahijani,H., Tavakoli, V. Hosseindoost, M., 2007, History of Caspian Environmental Changes by Molluscan Isotope Records, Journal of Coastal Research., Spec., Is. 50, PP.438 – 442